Van Basten: “Ik ben bruikbaarder voor AZ dan voorheen”

AZ-trainer Marco van Basten viert deze week zijn vijftigste verjaardag. In het kader van dit jubileum besteed Voetbal International deze week uitgebreid aandacht aan de voormalige ster van Ajax, AC Milan en het Nederlands Elftal. In een tien pagina’s lang interview blikt Van Basten terug op zijn gehele loopbaan. Van de rust in Utrecht tot zijn debuut bij Ajax. Van zijn heldenrol in het Olympisch Stadion van München in 1988 tot het vroegtijdige einde van zijn carrière in 1993. Ook zijn ervaringen als coach komen aan bod, met uiteraard een kader over zijn huidige rol bij AZ.

‘Uitblinken op het veld, daarna als timmerman naar huis’

Marco van Basten stapte in 1987 over van Ajax naar AC Milan. De spits had al faam verworven in dienst van Ajax en het Nederlands Elftal, maar maakte in Italië kennis met de harde wetten van het topvoetbal. Op dat moment stond de Serie A bekend als de sterkste competitie ter wereld en veroverde AC Milan de harten van vele voetballiefhebbers wereldwijd. Aan de hand van het gouden trio uit Nederland werd de ene na de andere prijs binnengesleept.

Van Basten stond in die periode te midden van Ruud Gullit en Frank Rijkaard, met een kroon op zijn hoofd, geposeerd als de koning van Lombardije. Zelf had de coach niet veel met al die publiciteit. ”Die twee wilden per se dat ik dat ding op mijn hoofd zette. Toen heb ik het maar gedaan. Ik heb nooit zoveel gehad met die verheerlijking. Ruud was superpopulair in Milaan. Zijn nadeel was dat hij op honderd meter afstand al werd herkend. Frank had dat ook een beetje. Ik kon daar redelijk tussendoor dribbelen. Bij mij was dat een beetje dubbel. Ik wilde ontzettend goed zijn op het veld, maar daarna weer als timmerman naar huis. Dat is wellicht een beetje waar het bij mij aan schort. Aan de ene kant wil ik geschiedenis schrijven, aan de andere kant wil ik opgaan in de massa. Dat is een moeilijke combinatie.”

‘Ik zat uiteindelijk met de gebakken peren’

Gedurende zijn periode bij AC Milan had Van Basten eigenlijk constant last van zijn enkel. De oorsprong van de kwetsuur was al ontstaan in 1986, zijn laatste jaar in Amsterdamse dienst. Uiteindelijk zocht hij begin jaren negentig zijn heil in ‘het apparaat van Ilizarov’. Op het oog lijkt het op een marteltuig, maar in werkelijkheid is het een constructie die zijn enkelproblemen moet verhelpen. “We kunnen het gewoon proberen, het wordt er zeker niet slechter op”, had de Belgische dokter Martens gezegd. Er werden vervolgens schroeven in de enkel van Van Basten aangebracht, die de spits uiteindelijk zelf tweemaal per dag moest aandraaien. ‘Het was de hel’.

Na drie maanden afzien werden de schroeven verwijderd en was de enkel van de steraanvaller er erger aan toe dan ooit. Zijn vader gaf de schuld aan het harde spel in Italië, Van Basten zelf wijt het aan jarenlange verkeerde diagnoses. ”Het lag niet zozeer aan de verdedigers. Voetbal kan hard zijn, dat weet je. Het probleem zat meer in het feit dat de artsen vaak de verkeerde diagnose hadden gesteld. In 1986 liep ik in een duel tegen FC Groningen mijn eerste enkelkwetsuur op. Er werd een foto van gemaakt. “Niks aan de hand”, zei de arts. Achteraf bleek er wel degelijk iets loos te zijn. Verkeerde diagnoses hebben me meer genekt dan de tackles van de verdedigers. Ik geef niemand de schuld, niemand heeft het met opzet gedaan. Maar uiteindelijk was ik wel degene die met de gebakken peren zat.”

‘Ik ben bruikbaarder voor de organisatie van AZ dan voorheen’

In de zomer van 2014 werd Marco van Basten vol trots gepresenteerd als de nieuwe hoofdtrainer van AZ. De coach volgt in Alkmaar in de persoon van Dick Advocaat een andere oud-bondscoach op. Wat een vruchtbare samenwerking had moeten worden met Alex Pastoor liep uit op fiasco. Niet zozeer qua resultaten – het seizoen was immers net begonnen – maar vanwege de rel die ontstond. Inmiddels heeft Van Basten een stap teruggedaan en is hij assistent van John van den Brom, een rol die hem veel beter ligt. ”Ik vond dat ik als trainer niet kon brengen wat ik wilde. Of dat nu specifiek aan mij lag, of… Ik kon het niet. Ik bleef maar last houden van stress. Uiteindelijk ben ik heel blij dat ik het nu op een andere manier doe. Nu komt het plezier weer bij mij naar boven. Dat heeft ook te maken met de verantwoordelijkheid. Ik moest alle beslissingen nemen, iedereen keek naar me. Wat, wie, wanneer, hoe en waar. Ik was daar constant mee bezig. Het contact dat ik nu met de spelers heb ervaar ik al prettiger. Ik heb meer tijd om met de jongens te spreken en dingen met ze te doen. Daardoor ben ik veel bruikbaarder voor de organisatie van AZ dan voorheen.”

Zlatan: ‘Wie vergelijkt zichzelf nu  met een legende?’

De kwaliteiten als aanvaller van wereldformaat zijn ook niet onopgemerkt voorbij gegaan aan de beste centrumspits van dit moment. Zlatan Ibrahimovic steekt zijn bewondering niet onder stoelen of banken. “Hij was mijn voorbeeld. Scoren met rechts, links, met het hoofd; hij kon echt alles. Iedere jonge voetballiefhebber was fan van Van Basten.” In zijn periode bij Ajax werd er in Amsterdam vaak de vergelijking getrokken met Van Basten. Zelf was Ibrahimovic het daar niet mee eens. “Het was een zware last. Die vergelijking kwam nooit in mij op. Wie vergelijkt zichzelf nu met een legende? Toen we elkaar ontmoette was ik aangenaam verrast. De legende bleek een heel gewone, aardige kerel. Totaal niet uit de hoogte of arrogant.” Het bericht dat Van Basten inmiddels een stap heeft teruggedaan heeft de Zweed ook bereikt. “Ik vind het getuigen van grote klasse dat hij die keuze heeft gemaakt. Ook nu is hij daarom een voorbeeld. Niet alleen voor mij, maar ook voor anderen.”