Het tweede jaar onder Van der Lem verloopt een stuk minder voorspoedig ook al behaalt AZ in het begin van het seizoen een schitterende 3-2 thuisoverwinning op ajax. AZ wordt uiteindelijk dertiende maar dan al zonder Van der Lem. Zijn opvolger heet Henk van Stee. De jonge ambitieuze trainer wil met AZ naar de top maar in zijn eerste volledige seizoen draait de ploeg een beetje kleurloos mee en wordt tiende. Hoogtepunt van het seizoen is als er bij de laatste thuiswedstrijd afscheid wordt genomen van John Bosman. De spits die in de herfst van zijn carriere nog van grote waarde is geweest voor AZ stopt na een periode van blessures en persoonlijk drama. In de wedstrijd tegen NEC wil hij nog wel proberen om zijn totaal aantal profdoelpunten op 250 stuks te brengen. En Bosman eindigt zelfs op het respectabele aantal van 251 nadat hij 2 doelpunten heeft gemaakt. Na een mooi en emotioneel afscheid op het veld wordt Bosman na rust vervangen door Robin Nelisse die prompt met een hattrick de eindstand op 5-0 brengt.

Het seizoen daarop krijgt Van Stee ook geen overwicht op de spelers die trainers met een uitstraling als Van Hanegem en Van der Lem gewend zijn en na de thuisnederlaag tegen FC Twente wordt de trainer op non actief gesteld. Als opvolger wordt Co Adriaanse benoemd en deze ziet vanaf de tribune hoe een zwalkende ploeg in Zwolle een pak rammel krijgt (5-1). Toch durft de nieuwe trainer daags daarna op de eerste training het woord ‘Europees voetbal’ in de mond te nemen.

Buiten het veld gaat het ondertussen allerminst soepel want door voortdurende tegenwerking van nietszeggende mensen en dan met name van de winkeliersvereniging Overstad in Alkmaar staat er nog steeds geen nieuw stadion en later het seizoen dreigt voorzitter Dirk Scheringa zelfs de spelers te korten op hun salaris omdat hij, en zijn bedrijf, niet langer garant kan staan voor het jaarlijkse exploitatietekort. Het spel van AZ wordt onder Adriaanse wel ietwat beter maar verder dan opnieuw een tiende plaats komt men niet.

De periode Co

En dan komt het cruciale seizoen 2003-2004. Zou het dat seizoen allemaal gebeuren? Kon AZ eindelijk na meer dan twintig jaar weer eens meedoen om Europees voetbal? En werd er nu eindelijk eens duidelijk wanneer het nieuwe stadion komt? Jose Fortes Rodriguez, man van de stad, wind er in elk geval geen doekjes om want al op de eerste training vraagt hij zich hardop af waarom dit AZ onder Adriaanse geen Europees zou halen. De oefenperiode verloopt prima en nadat de eerste competitiematch bij Willem II verloren gaat (1-0) begint de ploeg te draaien. Twente, Vitesse en Heerenveen worden verslagen en thuis tegen Feyenoord wordt ondanks een rode kaart voor Peter Wijker een verdienstelijk gelijkspel gehaald (2-2). Dan volgt de wedstrijd bij PSV en de ploeg uit de lichtstad speelt beter dan de Alkmaarders maar een ijzersterke Henk Timmer houd AZ keer op keer op de been en uiteindelijk weet men dankzij een treffer van Robin Nelisse zelfs de drie punten mee te nemen uit Eindhoven.

Twee weken later beleeft AZ opnieuw een wedstrijd die de geschiedenisboeken in zal gaan want in Utrecht weten Ali Elkhattabi (2x) en Kenneth Perez vanaf de aftrap in een tijdsbestek van vier minuten en zeventien seconden driemaal te scoren. De 0-3 stand zou overigens op het scorebord blijven staan. Op 25 oktober 2003 is AZ zelfs voor een dag koploper als thuis Zwolle met 4-0 wordt verslagen maar weeks daarna verliest de ploeg geheel onterecht door een door scheidsrechter Temmink gegeven penalty van ajax (3-2). Toch gaat de ploeg niet bij de pakken neerzitten want na winst, voor het eerst in 21 jaar, bij NAC (1-2) en een monsterscore bij Volendam (0-6) blijft men tot de winterstop op Europese koers.

Bij de hervatting van de competitie begint AZ stroef met 4 punten uit evenveel duels maar op 11 februari 2004 wordt er opnieuw victorie gekraaid als ook Feyenoord in eigen stadion vernederd wordt (0-3, Perez, Elkhattabi, Landzaat). Hierna pakt AZ weer regelmatig zijn puntjes en zorgt het af en toe ook nog eens voor een nooit meer te vergeten wedstrijd zoals bij ADO Den Haag als Peter Wijker en Martijn Meerdink een 2-1 achterstand ombuigen in de laatste minuten.
Op 24 april, liefst vier wedstrijden voor het eind van de competitie, moet het dan gebeuren. In een thuisduel tegen RKC kan het Europese avontuur worden afgedwongen. En hoe het gebeurde zal iedereen die erbij was nooit meer vergeten. Reeds na een half uur spelen heerste er al een uitgelaten stemming in De Hout als Meerdink AZ met twee treffers op voorsprong zet. De druk is nu volledig van de ketel en dankzij Perez, Landzaat, tweemaal Nelisse en nogmaals Meerdink loopt AZ uit naar een regelrechte zevenklapper (7-0). Iets wat uitstekend past in een historisch seizoen met historische uitslagen. Een groot succes voor trainer Co Adriaanse die aan het eind van het seizoen dan ook terecht de titel Trainer van het jaar mocht ontvangen. Nog mooier is het voor Dirk Scheringa een voorzitter die ondanks vele tegenslagen nooit bij de pakken neer ging zitten en AZ weer terugbracht op het niveau waar het thuis hoort.

Na het behalen van Europees voetbal in april moest AZ nu voor het eerst in lange tijd uitkomen in Europa. De loting op 26 augustus werd door veel supporters voor de TV gevolgd. AZ lootte PAOK Saloniki uit het Griekse Thessaloniki. Een ploeg met historie, een fanatieke aanhang en een sterke tegenstander en AZ werd door vriend en vijand als underdog beschouwd. AZ won de heenwedstrijd bij PAOK met 2-3, na een prachtige wedstrijd waar meer gebeurde dan alleen voetbal. Een deel van de tribune werd in brand gestoken door de PAOK aanhang, maar dat deerde AZ verder weinig. De terugwedstrijd in Alkmaar werd gewonnen door AZ met 2-1. Vele fakkels en een fantastische sfeer zorgden voor het halen van de tweede ronde in de UEFA Cup.

Ook in de competitie deed AZ het erg goed, er werd gewonnen bij PSV met 0-1 en AZ stond na 14 wedstrijden zelfs bovenaan in de Nederlandse competitie. Aanvallers als Barry van Galen, Kenneth Perez, Stein Huysegems, Tarik Sektioui, Martijn Meerdink, Robin Nelisse en Ali Elkhattabi maakten het iedere tegenstander lastig met hun positiewisselingen en gevarieerde aanvalsspel. Denny Landzaat, Michael Buskermolen, Olaf Lindenbergh en Adil Ramzi zorgden voor de balans en Henk Timmer, Jan Kromkamp, Joris Mathijsen, Barry Opdam, Tim de Cler en Kew Jaliens hielden achterin de linies gesloten.

De Europese overwinningstocht

In Europa werd AZ ingedeeld bij Grazer AK,  Auxerre, Glasgow Rangers & Amica Wronki (inmiddels gefuseerd met Lech Poznan). Met mooi en aanvallend voetbal haalde het team van Co Adriaanse de 3e ronde, die gespeeld moest worden tegen Alemannia Aachen. AZ had het tegen Alemannia beduidend moeilijker dan de andere wedstrijden die tot dusver gespeeld werden in het UEFA Cup duel, maar toch won AZ. Na het verslaan van Shakhtar Donetsk en Villarreal stond AZ voor het eerst sinds 22 jaar weer in de halve finale van de UEFA Cup. Er werd fantastisch gevoetbald, maar AZ werd in Alkmaar door Sporting verslagen in de extra speeltijd van de verlenging.
In de competitie ging het met AZ inmiddels weer iets minder, door het veelal aanvallende spel was de ploeg duidelijk vermoeid. Uiteindelijk kon AZ terugkijken op een prachtig seizoen met mooi voetbal en opnieuw kwalificatie voor Europees voetbal.

In de zomer van 2005 volgde Louis van Gaal Co Adriaanse op als trainer. Een opvallende keuze voor beide partijen, maar wel één die – met horten en stoten – uiteindelijk een bijzonder succesvoIle combinatie oplevert. Een half jaar eerder ging jarenlang getouwtrek de eerste paal van het nieuwe stadion de grond in en AZ zou in 2005-2006 dus voor het laatst in de vertrouwde Alkmaarderhout spelen. Eindelijk was het gelukt om de ambtelijke molen in gang te zetten en alle vergunningen rond te krijgen. In het eerste jaar onder van Gaal worden enkele opvallende spelers aangetrokken. De ervaren Georgische aanvaller Shota Arveladze wordt weggeplukt bij Glasgow Rangers en AZ verrast met het aantrekken van twee jonge, tamelijk onbekende middenvelders. Stijn Schaars komt over van Jong Vitesse en Demy de Zeeuw van Go Ahead Eagles. Andere nieuwkomers zijn onder andere de IJslander Gretar Steinsson en de bonkige spits Danny Koevermans.

AZ eindigt het seizoen op een vierde plaats en in de UEFA Cup is, na overwintering, Betis Sevilla in de derde ronde te sterk. Het hoogtepunt van het seizoen is echter zonder twijfel het afscheid van de Alkmaarderhout. Het verouderde stadion voldeed niet meer aan de eisen van de moderne tijd en grootscheepse verbouwingen bleken om verschillende redenen niet haalbaar. Op een emotionele avond nemen supporters en vele oud-spelers afscheid van de legendarische voetbaltempel op een steenworp afstand van de plek waar het Nederlandse profvoetbal werd geboren.

Een nieuw stadion

Het eerste seizoen in het nieuwe stadion werd een historische jaargang, eindigend in drie grote teleurstellingen. De eerste officiële wedstrijd eindigde in een spectaculaire 8-1 overwinning op het gehate NAC en de ingezette lijn werd doorgetrokken waardoor AZ lang in de race bleef voor de landstitel. PSV, de gedoodverfde kampioen, verspeelde door een gelijkspel tegen Utrecht op de voorlaatste speeldag de koppositie aan AZ, dat thuis won van Heerenveen. Toen het goede nieuws uit Utrecht doordrong in Alkmaar werd er gefeest alsof de titel al binnen was. Immers, de laatste uitwedstrijd bij laagvlieger Excelsior mocht normaal gesproken geen enkel probleem zijn. Het zou anders lopen…

De laatste speeldag van 2006-2007 leverde de spannendste eredivisie-ontknoping aller tijden op. Na een vroege rode kaart voor keeper Boy Waterman bleek het opvallend gemotiveerde Excelsior een te lastige horde voor de roodwitten en werd er met 3-2 verloren. PSV greep op doelsaldo de titel en AZ werd gedwongen tot het spelen van play-offs voor een plaatsje in de voorronde van de Champions League. Hierin bleek ajax te sterk en ook de bekerfinale ging na enkele dubieuze arbitrale beslissingen verloren tegen hetzelfde ajax. In de Europa League maakte AZ een zeer sterke indruk en werden onder meer Newcastle United en Fenerbahçe uitgeschakeld. Uiteindelijk bleek Werder Bremen in de kwartfinale te sterk.

Van dieptepunt naar hoogtepunt

Het seizoen dat volgde draaide uit op een totale deceptie. Voorzitter Dirk Scheringa trok de geldbuidel en trok onder andere de Braziliaan Ari, Mounir el Hamdaoui, Sébastien Pocognoli en recordaankoop Graziano Pellè aan. Scoren ging AZ echter moeilijk af en de ploeg van Louis van Gaal wordt gekweld door blessures en disciplinaire problemen. In de beker wordt AZ vroeg uitgeschakeld door eerstedivisionist Cambuur Leeuwarden in een wedstrijd waarin AZ de sokken van het reservetenue van de thuisploeg moet dragen, omdat men zelf geen passende kleur heeft meegenomen. Het Europees avontuur komt al voor de winterstop in de poulefase ten einde, na een dramatische nederlaag in de laatste minuten tegen het zwakke 1. FC Nürnberg. Tot overmaat van ramp wordt in de laatste thuiswedstrijd tegen Everton voor het eerst in de clubgeschiedenis een Europese thuiswedstrijd verloren.

De eredivisie wordt afgesloten met een zwaar teleurstellende elfde plaats. Trainer Louis van Gaal gooit de handdoek in de ring, waar wordt door aanvoerder Stijn Schaars en Kew Jaliens overtuigd om aan te blijven. Een actie die achteraf goed uitpakte, maar op dat moment door vriend en vijand met enig ongeloof werd ontvangen.

Het seizoen 2008-2009 begint moeizaam en het lijkt erop dat de AZ de lijn van het voorgaande seizoen doorzet. Na een rommelige voorbereiding waarin veel spelers afwezig zijn door interlandvoetbal start AZ de competitie met nederlagen tegen NAC en ADO Den Haag. Het einde voor van Gaal lijkt te naderen, maar plotseling hervindt AZ zich in de thuiswedstrijd tegen kampioen PSV. AZ wint met 1-0 en maakt indruk door een solide verdediging en snel combinatievoetbal. De ene na de andere overwinning volgt, waarbij spitsen Moussa Dembélé en Mounir el Hamdaoui indruk maken en vaak beslissend zijn. Na het nemen van de laatste lastige hindernis in Breda (0-1) kan de titel AZ nauwelijks niet meer ontgaan en volgt er een feestje in het Rat Verlegh-stadion. De verwachte kampioenswedstrijd tegen Vitesse begint goed als el Hamdaoui AZ op voorsprong brengt maar de angst slaat toe de Arnhemmers verlaten Alkmaar met een 1-2 overwinning. Eén dag later schenkt PSV AZ alsnog de titel door naaste concurent ajax te verpletteren. Dezelfde middag wordt de titel spontaan gevierd bij het stadion en een week later vindt er langs het Noord-Hollands kanaal en groot volksfeest plaats, inclusief boottocht en vuurwerk.

Koeman en Advocaat

Na het kampioensfeest wordt duidelijk dat Louis van Gaal naar de Duitse topclub Bayern München vertrekt. Ronald Koeman wordt aangetrokken als vervanger. De trainer begint goed door de Super Cup te winnen van Heerenveen (5-1), maar dat blijkt al snel een van de weinige hoogtepunten van het seizoen. De samenwerking tussen Koeman en AZ is geen lang leven beschoren. DSB, het bedrijf van voorzitter Dirk Scheringa gaat failliet en de organisatorische problemen en financiële onzekerheid werpen hun schaduw over de selectie. Koeman, die nauwelijks overwicht heeft, blijkt niet in staat om de discipline in de spelersgroep te bewaken. AZ vliegt er roemloos uit in de Champions League, terwijl de poule met Arsenal, Olympiakos en Standaard Luik toch perspectief bood.

Koeman krijgt op 5 december de zak en wordt vervangen door de alom gerespecteerde Dick Advocaat. Ondanks de plotseling financieel noodzakelijke verkoop van spelers als Pocognoli (Standard) en Ari (CSKA Moskou) slaagt Advocaat er toch in om Europees voetbal af te dwingen met een vijfde plaats in de Eredivisie.

Inmiddels is duidelijk dat er voor Dirk Scheringa geen toekomst meer is bij AZ. Het faillissement van DSB brengt AZ in zwaar weer en de samenwerking tussen de curatoren en de directie verloopt moeizaam. De aandelen van de AZ NV worden na een periode van onzekerheid ondergebracht in een stichting en een groep ondernemers springt voor AZ in de bres om het voortbestaan van de club te garanderen.